Μάτια και χειμώνας: Πώς τα επηρεάζει το κρύο;

Όταν επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες ντυνόμαστε όσο πιο ζεστά μπορούμε για να αντιμετωπίσουμε το κρύο, ξεχνώντας όμως ότι προστασία χρειάζονται και τα …μάτια μας! «Είναι γεγονός ότι τα μάτια είναι από τα πιο ευαίσθητα όργανα του σώματος, γιατί απλά είναι τα πιο εκτεθειμένα! Είναι έτσι ευάλωτα στις ακραίες αποκλίσεις (έντονο κρύο, αέρας) από τη φυσιολογία του σώματος μας που είναι οι 36,8o C και υγρασία 50 έως 60%. Ευτυχώς διαθέτουν μέτρα αυτοπροστασίας: τις βλεφαρίδες, τα βλέφαρα και τα «αλμυρά» δάκρυα για να αντέξουν το κρύο. Καθώς το αλατόνερο παγώνει σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες απ' ό,τι το γλυκό νερό, τα μάτια μας παραμένουν υγρά ακόμα και όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους μηδέν βαθμούς Κελσίου. Επίσης η θερμότητα που παράγει το σώμα τα προστατεύει» επισημαίνει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής της μονάδας Ημερήσιας Νοσηλείας, LaserVision στην Αθήνα, και Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου NYU της Νέας Υόρκης. Η παγωνιά όμως μπορεί να διαταράξει την όραση και να προκαλέσει ενοχλητικά συμπτώματα στα μάτια και μια από τις κυριότερες αιτίες που συμβαίνει αυτό είναι η ξηροφθαλμία. Όταν ο καιρός είναι πολύ κρύος, παράγουμε διαρκώς δάκρυα, τα οποία στη συνέχεια εξατμίζονται, οπότε τα μάτια πρέπει να ανανεώνουν συνεχώς τις παραγόμενες ποσότητες. Ο παγωμένος αέρας, όμως, επιταχύνει την εξάτμιση των δακρύων, με συνέπεια η ξηροφθαλμία να είναι πολύ πιο συχνή τον χειμώνα απ' ό,τι τους άλλους μήνες του χρόνου. Μάλιστα την ξηροφθαλμία μπορεί να εντείνει τον χειμώνα η μειωμένη υγρασία στους εσωτερικούς χώρους που θερμαίνονται με συστήματα κεντρικής θέρμανσης. «Είναι καλό να γνωρίζουμε ότι η ξηροφθαλμία δεν είναι απλώς μια ενοχλητική κατάσταση που κάνει τα μάτια να κοκκινίζουν. Μεταξύ άλλων μπορεί να προκαλέσει ανυπόφορο κνησμό (φαγούρα), αίσθημα καύσου (κάψιμο) στα μάτια, να κάνει τα βλέφαρα να «κολλάνε» μεταξύ τους και να προκαλεί μια αίσθηση σαν να υπάρχει ξένο σώμα μέσα στο μάτι. Για να προστατευθείτε από αυτήν», συμβουλεύει ο κ. Κανελλόπουλος «να αποφεύγετε τις συνθήκες που την ευνοούν. Για παράδειγμα το στέγνωμα των μαλλιών με το πιστολάκι, είναι μία τέτοια συνθήκη, κυρίως όταν ο ζεστός αέρας κατευθύνεται στο πρόσωπό σας. Καλό είναι να αφήνετε τα μαλλιά σας τυλιγμένα με μία πετσέτα, για να στεγνώσουν μόνα τους ή να αποφεύγετε την άμεση επαφή του θερμού αέρα από το πιστολάκι με τα μάτια μας. Επίσης να ρυθμίζετε σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία τον θερμοστάτη του καλοριφέρ. Η θερμοκρασία 19-20 βαθμών Κελσίου είναι πολύ καλή για να αισθάνεστε άνετοι τις ώρες που είστε ξύπνιοι και το βράδυ χαμηλώστε τη θερμοκρασία ακόμα 1-2 βαθμούς. Η χρήση προστατευτικών γυαλιών στους υπαίθριους χώρους, κυρίως όταν φυσάει δυνατός αέρας προστατεύει από την ξηροφθαλμία. Οι σκιέρ για παράδειγμα φορούν γυαλιά που μοιάζουν με μάσκα, για να καλύπτουν τα μάτια τους και από τα πλάγια όταν κατεβαίνουν με ταχύτητα μία πλαγιά. Για μια βόλτα στο κρύο καλό είναι να φοράτε γυαλιά ηλίου εφόσον το επιτρέπει ο φωτισμός. Σε περίπτωση που νιώθετε τα μάτια σας ξηρά ρωτήστε τον οφθαλμίατρό σας αν μπορείτε να βάλετε τεχνητά δάκρυα, τα οποία συμπληρώνουν τα φυσικά και μπορεί να χρησιμοποιηθούν αρκετές φορές την ημέρα, ιδιαίτερα πριν βγείτε στο κρύο. Επίσης καλό είναι όταν έχει παγωνιά να μην φοράτε πολύ τους φακούς επαφής σας, διότι εμποδίζουν τα δάκρυα να υγράνουν την επιφάνεια των ματιών. Στην περίπτωση που η ατμόσφαιρα στο σπίτι είναι πολύ ξηρή, ίσως πρέπει να χρησιμοποιήσετε έναν υγραντήρα ή βρεγμένες πετσέτες πάνω στο καλοριφέρ». «Γενικότερα η ξηροφθαλμία δεν οφείλεται πάντοτε στο ψύχος και την κεντρική θέρμανση τον χειμώνα. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχει υποκείμενες ιατρικές αιτίες, τις οποίες μόνο ο γιατρός μπορεί να διαγνώσει. Αν τα προαναφερθέντα μέτρα αυτοβοήθειας δεν βελτιώνουν την κατάσταση, καλό είναι να μιλήσετε πάλι με τον οφθαλμίατρό σας για να σας πει τι πρέπει να κάνετε», συνιστά ο κ. Κανελλόπουλος: «Το σύνδρομο Sjögren -σύνηθες αυτοάνοσο κυρίως στις γυναίκες-διάφορες λοιμώξεις των ματιών, η έλλειψη βιταμίνης Α, η κακή χρήση των φακών επαφής, η ανεπάρκεια των μεϊβομιανών αδένων των βλεφάρων κ.λπ., ευθύνονται συχνά για την ξηρότητα στα μάτια. Πάντως τώρα τον χειμώνα συχνά τα μάτια «τρέχουν» όταν βγαίνουμε στον παγωμένο αέρα, λόγω της υπερβολικά αυξημένης παραγωγής δακρύων, καθώς οι δακρυϊκοί αδένες προσπαθούν να τα διατηρήσουν επαρκώς ενυδατωμένα. Στην περίπτωση αυτή, η κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί όπως η ξηροφθαλμία. Η φωτοκερατίτιδα είναι ένα άλλο πιθανό πρόβλημα. Πρόκειται για έγκαυμα στον κερατοειδή που προκαλείται από βλάβη των κυττάρων του εξαιτίας της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου. Είναι πιο συχνή σε όσους βγαίνουν στα χιόνια χωρίς γυαλιά ηλίου, καθώς το χιόνι αντανακλά σε σημαντικό βαθμό την UV και πάρα πολύ επώδυνη, ενώ μπορεί να προκαλέσει θόλωμα της όρασης. Όμως οι συνέπειες αυτές είναι παροδικές συνήθως (κατά κανόνα υποχωρούν σε 1-2 μέρες), εφόσον διακόψετε αμέσως την έκθεση των ματιών σας στην UV. Στην περίπτωση που πρέπει να εκτεθείτε για πολλή ώρα στο ψύχος, ένας άλλος κίνδυνος είναι οι αλλαγές στην όραση λόγω συστολής των αιμοφόρων αγγείων των ματιών. Μπορεί να παρατηρήσετε θόλωμα της όρασης και διπλωπία (θα τα βλέπετε όλα διπλά). Στην περίπτωση αυτή πρέπει να μεταβείτε σε έναν θερμαινόμενο χώρο», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος προσθέτοντας πως «αν μέσα σε μισή ώρα η όρασή σας δεν έχει επανέλθει στο φυσιολογικό, πρέπει να συμβουλευθείτε έναν οφθαλμίατρο. Όλα τα παραπάνω φυσικά, επηρεάζουν και όσους φορούν φακούς επαφής με τον αντίστοιχο τρόπο. Γενικότερα, αν και πολλά από τα ύποπτα συμπτώματα υποχωρούν καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία, μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνα εάν έχουν κάποια άγνωστη, υποκείμενη αιτία και δεν οφείλονται στην παγωνιά, γι΄ αυτό καλό είναι να συμβουλευόμαστε πάντα τον οφθαλμίατρό μας», καταλήγει ο καθηγητής.