Αν ο Αριστοτέλης ήταν Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης

Η αφορμή για να συγγράψω το παρόν άρθρο δόθηκε σε μια συνεδρία mentoring, όταν ο mentee μου πρότεινε να διαβάσω το βιβλίο: «Αν ο Αριστοτέλης ήταν διευθύνων Σύμβουλος». Με εφαλτήριο αυτό το βιβλίο αποφάσισα να γράψω ένα άρθρο σχετικό με την Αυτοδιοίκηση.

Μου γεννήθηκε λοιπόν η απορία και το ερώτημα: «Τι θα γινόταν αν ο Αριστοτέλης ήταν σήμερα Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης;» Στην εποχή του δεν υπήρχαν Δήμοι και Περιφέρειες με τη θεσμική μορφή που γνωρίζουμε (Νόμος 3852/2010), ούτε και η έννοια της «διοίκησης» με τον σημερινό της χαρακτήρα. Κι όμως, η σκέψη του Σταγιρίτη φιλοσόφου, η έμφαση στη φρόνηση και στην αρετή, αποτελούν έναν διαχρονικό οδηγό για όσους καλούνται να ηγηθούν της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον 21ο αιώνα.

Ο καθηγητής Χαρίδημος Τσούκας, στο βιβλίο που προανέφερα «Αν ο Αριστοτέλης ήταν διευθύνων σύμβουλος» (Εκδόσεις Καστανιώτη), μας θυμίζει ότι η ηγεσία δεν είναι υπόθεση προνομίων ή προβολής, αλλά ευθύνης. Ο καλός ηγέτης «υπηρετεί». Αυτή η σκέψη βρίσκει σήμερα ιδανικό πεδίο εφαρμογής στην Αυτοδιοίκηση: εκεί όπου η ηγεσία δεν είναι αφηρημένη έννοια, αλλά καθημερινή πράξη που αγγίζει τον πολίτη, τον δημόσιο χώρο, την κοινότητα.

Ηγεσία με φρόνηση και κοινότητα

Ο Μαΐστρος, βαθύς γνώστης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τονίζει συχνά ότι πίσω από κάθε ισχυρό θεσμό βρίσκεται μια ζωντανή κοινότητα. Ο Αριστοτέλης θα συμφωνούσε: το ατομικό και το συλλογικό αλληλοπροσδιορίζονται. Ένας Δήμαρχος ή ένας Περιφερειάρχης δεν νοείται χωρίς το σώμα των πολιτών που τον εμπιστεύτηκε. Ηγεσία σημαίνει να εμπνέεις συλλογικότητα, να διαμορφώνεις συνθήκες συνεργασίας, να δημιουργείς το «ψυχολογικό δίχτυ ασφαλείας» που χρειάζεται η κοινωνία μπροστά στην αβεβαιότητα που βιώνει καθημερινά.

 

Από την εποχή της βεβαιότητας στην εποχή της αβεβαιότητας

Στη βιομηχανική εποχή ο ηγέτης ήταν η προσωποποίηση της σταθερότητας. Σήμερα, στην εποχή της κλιματικής κρίσης, της δημογραφικής συρρίκνωσης, της τεχνολογικής ανατροπής και των παγκόσμιων ασταθειών, κανένας Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης δεν μπορεί να εγγυηθεί βεβαιότητες. Αυτό που μπορεί να εγγυηθεί είναι η ετοιμότητα της κοινότητας. Η απάντηση στην αβεβαιότητα δεν είναι η συγκέντρωση εξουσίας, αλλά η μεγαλύτερη συμμετοχή, η αυθόρμητη συνεργασία με βάση αρχές.

 

Η εξάρτηση από τους συνεργάτες

Ο Αριστοτέλης θα μας θύμιζε ότι ο ηγέτης δεν είναι αυτάρκης∙ εξαρτάται από τους συνεργάτες του. Στην Αυτοδιοίκηση αυτό αποκτά ιδιαίτερο βάρος. Ο Δήμαρχος ή ο Περιφερειάρχης δεν μπορεί να γνωρίζει όλα τα τεχνικά, κοινωνικά ή διοικητικά ζητήματα. Οφείλει να αναγνωρίζει τα όριά του, να αξιοποιεί τη γνώση των υπηρεσιών και των στελεχών του Δήμου ή της Περιφέρειας, να δίνει χώρο στην πρωτοβουλία. Η εποχή των «χαρισματικών δημάρχων/περιφερειαρχών-μονομάχων» τελείωσε. Η εποχή της συλλογικής ηγεσίας μόλις αρχίζει.

Ο Αριστοτέλης στην Αυτοδιοίκηση του αύριο

Αν ο Αριστοτέλης ήταν Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης σήμερα, θα μας υπενθύμιζε ότι η πολιτική στην τοπική κλίμακα είναι, πρωτίστως, άσκηση φρόνησης. Θα μιλούσε για την ανάγκη αρετής στον δημόσιο βίο, όχι ως αφηρημένη έννοια, αλλά ως καθημερινή πρακτική. Θα έθετε τον πολίτη στο κέντρο, θα έβλεπε τον Δήμο ως σχολείο συμμετοχής, θα θεωρούσε την Περιφέρεια εργαστήριο συνεργασίας. Και θα καλούσε τους ηγέτες της Αυτοδιοίκησης να υπηρετούν, όχι να υπηρετούνται.

Γιατί ηγέτης στην Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση δεν είναι αυτός που υπόσχεται σταθερότητα μέσα στην αβεβαιότητα, αλλά εκείνος που εμπνέει εμπιστοσύνη, ενθαρρύνει τη συλλογικότητα και οδηγεί με φρόνηση και αρετή τον φορέα που εκπροσωπεί στα μονοπάτια της Ανάπτυξης και της Προόδου. Κι αυτή είναι μια παρακαταθήκη που ο Αριστοτέλης, αν ζούσε σήμερα, θα αναγνώριζε ως το θεμέλιο κάθε υγιούς κοινότητας.

Δημήτρης Τσουφλίδης

Δημοσιογράφος – Πιστοποιημένος Mentor Δ.Δ.
Πιστοποιημένος Σύμβουλος Α.Α.Δ.